پـسـکوه پیرزهی

سیر تحول شعروادبیات بلوچی

پژوهشگر: عبدالسلام بزرگ زاده

1- تاریخچه کتابت و نگارش زبان بلوچی

زبان بلوچي در دوره‌هاي قديم بصورت كتابت درنيامده بلكه فقط بلوچها

بصورت شفاهي با اين زبان تكلم ‌كرده‌اند و گاهي شعراي بلوچ حماسه‌ها و

داستانهاي اين قوم را شفاهاً سروده‌اند و اين اشعار سينه به

سينه نقل شده است.

در خصوص اينكه زبان بلوچي از چه زماني بصورت رسمي مطرح و كتابت شد

و به نگارش درآمد، شعرا و معدودي از روحانيون و نويسندگان بلوچ در

قديم به زبان بلوچي نوشته‌اند. كتاب مقدس قرآن به زبان بلوچی ترجمه شده

و رادیو کراچی در سال 1949 ميلادي شروع به پخش برنامه به زبان بلوچي

کرده و بعد از آن راديو كوئته پاكستان و راديو زاهدان نیز اين كار را كرده اند .

می توان گفت از اين به بعد زبان بلوچي بصورت رسمي‌تر در آمده كه

تهيه كنندگان و گويندگان شروع به نوشتن به زبان بلوچي نموده اند ،

هم ‌اكنون صدها كتاب و ماهنامه به زبان بلوچي منتشر شده و می شود.

يك نويسنده انگليسي به نام هيوزبُلر در كتاب «اطلاعات جغرافيايي منطقه‌اي»

1908 ميلادي چاپ بمبئي در صفحات 81 تا 82 مي‌نويسد: بعضي از

نويسندگان بلوچ نوشته‌هاي خود را به زبان بلوچي نوشته‌اند و به

آنها دَپتَر (كتاب يا تاريخ) مي‌گويند. چند جلد از اين كتابها در موزه كتاب

لندن موجود مي‌باشد. يكي از اين كتابها نوشته اوتمان كلتمي رند

بلوچ مي‌باشد كه در تاريخ 1763 ميلادي نوشته شده است. اين

كتاب در سال 1861 ميلادی توسط پروفسورایچ ایچ ولسن استاد

دانشگاه اكسفورد به موزه كتاب لندن هديه شده است. موضوع

اين كتاب ضرب المثل و داستان و شعر بلوچي است. كتابي دیگر نوشته

ميركمال خان گچكي بلوچ مي‌باشد که در سال 1872 ميلادي نوشته شده

و به كاپيتان اسميل میل هديه داده شده و اسميل ميل در سال 1885 ميلادي

به موزه كتاب لندن هديه كرده است.

همچنین كتاب گرامر زبان بلوچي نوشته ی موكلرمان انگلیسي

در تاريخ 1877 ميلادي در لندن چاپ شده و در موزه كتاب لندن موجود مي‌باشد.

همانطور که از نظر گذشت زبان بلوچي از تاريخ 1763 ميلادي به بعد به صورت مكتوب

درآمده اما به صورت امروز فراگير نبوده و اگر كتابهايي هم به زبان بلوچي نوشته شده در

دسترس همگان نبوده و فقط در موزه‌هاي كتاب يافت مي‌شده است.

این در حالي است كه هم اكنون كتب زيادي به زبان بلوچي نوشته شده و حتي

كتابهايي از فارسي و اردو توسط مترجمين بلوچ به زبان بلوچي

ترجمه و به چاپ رسيده است، در مورد نحوه نگارش زبان بلوچي نيز اقداماتي

صورت گرفته كه براي افراد غيربلوچ بسيار مفید هستند و كمك مي‌كند تا

بهتر و آسان‌تر بتوانند به تحقيق و پژوهش در زبان و ادبيات بلوچی بپردازند